Pierwsza pomoc przy omdleniach i utracie przytomności

Omdlenie i utrata przytomności to sytuacje, które mogą wystąpić nagle i w różnych okolicznościach – zarówno w domu, miejscu pracy, jak i w przestrzeni publicznej. Choć często są niegroźne, mogą również sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. Szybka i prawidłowa pierwsza pomoc może zapobiec groźnym powikłaniom i uratować życie poszkodowanego.

Czym jest omdlenie i utrata przytomności?

Omdlenie – definicja i przyczyny

Omdlenie to krótkotrwała, przejściowa utrata przytomności spowodowana nagłym niedotlenieniem mózgu. Najczęściej wynika z chwilowego spadku ciśnienia krwi, co prowadzi do ograniczonego dopływu tlenu do mózgu. Omdlenie trwa zazwyczaj od kilku sekund do dwóch minut i samoistnie ustępuje po przywróceniu prawidłowego krążenia.

Najczęstsze przyczyny omdleń:

• Nagła zmiana pozycji ciała (np. szybkie wstawanie).
• Długotrwałe stanie w jednej pozycji.
• Przegrzanie organizmu i odwodnienie.
• Stres, silne emocje lub strach.
• Ból lub nagłe osłabienie organizmu.
• Niski poziom cukru we krwi (hipoglikemia).

Utrata przytomności – definicja

Utrata przytomności to dłużej trwające i poważniejsze zaburzenie świadomości, w którym poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne. Może być wynikiem poważnych schorzeń, takich jak udar, zawał serca, urazy głowy czy zatrucia. Wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Pierwsza pomoc przy omdleniach

1. Zapewnienie bezpieczeństwa
   • Jeśli widzimy, że ktoś zaczyna słabnąć, należy podtrzymać go i zapobiec upadkowi, aby uniknąć urazu głowy.
   • Jeżeli osoba już upadła, należy upewnić się, że nie znajduje się w miejscu zagrożenia (np. na jezdni).
2. Ułożenie w pozycji bezpiecznej
   • Położyć poszkodowanego na plecach.
   • Unieść jego nogi na wysokość ok. 30 cm, co poprawi dopływ krwi do mózgu.
   • Poluzować ciasne ubranie (np. krawat, kołnierzyk).
3. Dostęp do świeżego powietrza
   • Zapewnić dopływ tlenu, np. otwierając okno.
   • Jeśli omdlenie nastąpiło w dusznym pomieszczeniu, warto ochłodzić osobę wachlowaniem.
4. Monitorowanie stanu poszkodowanego
   • Omdlenie zazwyczaj ustępuje po kilku sekundach lub minutach.
   • Jeśli poszkodowany odzyskał przytomność, warto podać mu wodę i zachęcić do odpoczynku.
5. Kiedy wezwać pomoc medyczną?
   Należy zadzwonić pod numer 112, jeśli:
   • Omdlenie trwa dłużej niż 2 minuty.
   • Poszkodowany ma trudności z oddychaniem.
   • Omdleniu towarzyszą drgawki, ból w klatce piersiowej, zaburzenia mowy lub inne niepokojące objawy.
   • Osoba doznała urazu głowy podczas upadku.

Pierwsza pomoc przy utracie przytomności

Utrata przytomności jest znacznie poważniejsza niż zwykłe omdlenie i wymaga natychmiastowego działania.

1. Sprawdzenie reakcji poszkodowanego

• Delikatnie potrząśnij osobę za ramię i spróbuj nawiązać kontakt, mówiąc np. „Czy mnie słyszysz?”.
• Jeśli nie ma reakcji, przejdź do kolejnych kroków.

2. Sprawdzenie oddechu

• Odchyl głowę poszkodowanego do tyłu i sprawdź, czy oddycha (nasłuchuj, obserwuj ruchy klatki piersiowej).
• Jeśli oddech jest prawidłowy, przejdź do pozycji bocznej ustalonej.
• Jeśli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO).

3. Pozycja boczna ustalona (jeśli poszkodowany oddycha)

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha:

• Ułóż go w pozycji bocznej ustalonej, co zapobiega zadławieniu się językiem lub wymiocinami.
• Monitoruj jego stan do przyjazdu ratowników.

4. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (jeśli poszkodowany nie oddycha)

Jeśli osoba jest nieprzytomna i nie oddycha, należy natychmiast rozpocząć RKO:

• Położyć poszkodowanego na plecach na twardej powierzchni.
• Wykonywać 30 uciśnięć klatki piersiowej (na głębokość 5-6 cm, tempem 100-120 uciśnięć na minutę).
• Wykonać 2 oddechy ratownicze (jeśli potrafimy).
• Kontynuować RKO do momentu przyjazdu służb ratunkowych lub odzyskania przytomności przez poszkodowanego.

5. Kiedy wezwać pogotowie?

Numer 112 należy wybrać natychmiast, jeśli:

• Osoba nie oddycha lub nie reaguje.
• Poszkodowany stracił przytomność w wyniku urazu głowy, upadku, zatrucia lub wypadku.
• Występują drgawki, ból w klatce piersiowej lub inne niepokojące objawy.

Jak zapobiegać omdleniom?

Aby zmniejszyć ryzyko omdlenia, warto stosować się do kilku zasad:

• Unikać gwałtownych zmian pozycji ciała.
• Pić odpowiednią ilość wody, zwłaszcza w upalne dni.
• Regularnie spożywać posiłki, aby uniknąć spadku poziomu cukru we krwi.
• Unikać długotrwałego stania w jednym miejscu.
• Dbać o odpowiednią wentylację pomieszczeń.

Pierwsza pomoc przy omdleniach i utracie przytomności polega na szybkim reagowaniu i dostosowaniu działań do stanu poszkodowanego. Omdlenie zazwyczaj ustępuje samoistnie po kilku minutach, ale utrata przytomności może być objawem poważnej choroby i wymaga natychmiastowej interwencji.

Ważne jest, aby:

• Zapewnić bezpieczeństwo i wezwać pomoc, jeśli to konieczne.
• Sprawdzić oddech i reakcję poszkodowanego.
• W razie potrzeby ułożyć osobę w pozycji bocznej ustalonej lub rozpocząć RKO.

Znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy może uratować życie i zminimalizować ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych. Warto regularnie odświeżać wiedzę i być gotowym na niespodziewane sytuacje.

Źródła:

1. Polskie Towarzystwo Ratowników Medycznych – informacje o zasadach udzielania pierwszej pomocy, w tym przy omdleniach i utracie przytomności.
2. Puls Medycyny – artykuły o pierwszej pomocy, w tym o omdleniach i utracie przytomności – www.pulsmedycyny.pl
3. Fundacja WOŚP – Pierwsza Pomoc – materiały edukacyjne i kursy pierwszej pomocy, w tym procedury postępowania w razie omdlenia – www.wosp.org.pl